TÜRKİYE’NİN ENERJİ GÖRÜNÜMÜ 2022

Enerjiden yararlanmak modern çağın gereği ve vazgeçilmez bir insan hakkıdır. Bize göre, esasen tümü toplumun ortak malı olan enerji kaynaklarının araştırılması, bulunması, değerlendirilmesinden başlayarak üretim, iletim, dağıtım ve satışına kadar sürecin tüm aşamalarında çevreye, iklime ve doğaya olumsuz etkileri asgari düzeye indirilmeli ve toplum yararı gözetilmelidir. Bu ölçüt enerji ile ilgili tüm faaliyetlerde geçerli olmalıdır. Enerjinin tüm tüketicilere yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve güvenilir bir şekilde sunulması, temel enerji politikası olmak zorundadır. Bu yaklaşım, enerji ihtiyacının karşılanmasının, bir kamu hizmeti olarak yürütülmesi gereğini ortaya çıkarmaktadır. Ancak uygulanan neoliberal politikalar sonucunda enerji kullanımının vazgeçilmez bir insan hakkı olduğu gerçeği yok sayılmış; kamu hizmeti olan enerji ve elektrik-doğalgaz temini serbestleştirme ve özelleştirmelerle piyasa faaliyeti haline dönüştürülmüştür. Sermaye birikim rejiminin sınırsız büyüme eğilimi ile birlikte enerji sektörü kamusal bir alan olmaktan çıkarılarak, özel tekellerin kâr egemenliğine teslim edilmiş ve ortaya fosil kaynaklara dayalı, yüksek karbon emisyonlu bir ekonomik yapı çıkmıştır. Bu yapıda; tekellerin fosil yakıt temelli politikaları nedeniyle küresel ısınmaya yol açan sera gazı salımları dünyayı tehdit eder bir konuma gelmiştir. Bu politikaların bir diğer sonucu da enerji yoksulluğu ve yoksunluğunun dayanılmaz bir boyuta ulaşmış olmasıdır. Bu yapı ve mevcut durum artık sürdürülemez bir noktadadır.

Mevcut fosil yakıt temelli işleyişin, iklimi etkileyen süreç ve etkenlerle etkileşimini irdelemeden, sadece bazı teknolojik yöntemlerle sorunun çözülebileceği öneren yaklaşım ve uygulamaları deşifre etmekle yetinmeyip, enerjide toplum yararını gözeten, kamucu, toplumcu başka bir dönüşüm programını tasarlamak, topluma anlatmak, benimsetmek ve uygulamak gereklidir.

Doğayı ve iklimi olumsuz yönde etkileyen yıkım sürecinin, insan yaşamı ve tüm canlı varlıklar için tehdide dönüşmesini önlemek için; başta emekçi sınıflar olmak üzere, toplumun ezici çoğunluğunun yaşamlarını çağdaş yaşam koşullarında sürdürebilmelerini, ihtiyaçlarının karşılanmasını, hak ve çıkarlarının korunup geliştirilmesini öngören; kamucu, demokratik planlamacı, katılımcı, toplumcu bir program için, yeşil bir çevre, mavi bir gökyüzü, yaşanabilir bir doğa için, adaletli ve demokratik enerji politika ve uygulamaları için, enerjide başka bir dönüşüm için mücadele etmekle yükümlüyüz.

Enerjinin, toplum çıkarlarını gözeten kamusal planlama kapsamında, kamu hizmeti olarak, doğal ve toplumsal çevreye olumsuz etkileri asgari düzeyde tutularak ve azami ölçüde yenilenebilir kaynaklara dayalı, etkin ve verimli olarak temini, iletimi ve dağıtımı amaçlanmalıdır. Sorunları aşmak ve krizden mümkün olan en çabuk şekilde ve en az hasarla çıkabilmek için; yurttaşların ve toplumun vazgeçilmez gereksinimlerinin karşılanmasında kamu mülkiyeti, kamusal hizmet ve toplumsal yarar esaslarını temel alan demokratik bir planlama ve toplumsal kalkınma
perspektifi ile kamucu, toplumcu bir programın uygulanması gereklidir. Bu bakış açısıyla hazırlanan Türkiye’nin Enerji Görünümü 2022 Oda Raporu, 9 bölüm ve 22 makalede ayrıntılı olarak açıklanan enerji gerçekleri ışığında neden başka ve demokratik bir enerji programının gerektiğini açık bir şekilde göstermektedir.

2000’li yıllarda yayımladığımız çeşitli konulardaki enerji raporlarının ardından Oda Enerji Çalışma Grubumuzun 2010 yılından itibaren özverili çalışmalarla hazırladığı Türkiye’nin Enerji Görünümü başlıklı Oda Raporumuz yeni gelişmeleri içererek iki yılda bir yeniden hazırlanmaktadır. Enerji ve bağlantılı konulara ilgi duyan, bilgiye ihtiyacı olan herkesin Odamızın internet sitesinden indirerek de başvurabileceği bu raporun sektör çalışanları, basın mensupları, üniversite ve tüm yükseköğrenim kurumlarındaki öğretim üyeleri ve öğrenciler, kısaca kamuoyu için ciddi bir başvuru kaynağı olduğuna inanıyoruz.

Raporda özel katkıları bulunan;
• Hazırlık çalışmalarının yöneticiliği ve editörlüğü yanı sıra bölüm yazarlığı görevini de üstlenen MMO Enerji Çalışma Grubu Başkanı endüstri mühendisi Oğuz TÜRKYILMAZ ve MMO Enerji Çalışma Grubu Üyesi makina mühendisi Orhan AYTAÇ’a,
• “Dünyada ve Türkiye’de Birincil Enerji Arzı” bölümü yazarları, MMO Enerji Çalışma Grubu Üyesi makina mühendisi Şayende YILMAZ ve endüstri mühendisi Oğuz TÜRKYILMAZ’a,
• “Enerji Fiyatları ve Enerji Yoksulluğu” bölümü yazarları, Prof. Dr. Seyhan ERDOĞDU, elektrik mühendisi Nedim Bülent DAMAR, elektrik mühendisi Olgun SAKARYA, endüstri mühendisi Oğuz TÜRKYILMAZ’, makina mühendisi Orhan AYTAÇ’a
• “Elektrik” bölümü yazarları, endüstri mühendisi Oğuz TÜRKYILMAZ, matematikçi Yusuf BAYRAK’a,
• “Fosil Yakıtlar” bölümü yazarları, elektronik mühendisi Erdinç ÖZEN, yöneylem araştırmacısı, istatistikçi Ülker AYDIN, jeofizik yüksek mühendisi-hukukçu A. Uğur GÖNÜLALAN, kimya yüksek mühendisi Hülya PEKER, maden yüksek mühendisi Dr. Nejat TAMZOK’a,
• “Nükleer Enerji” bölümü yazarı elektrik mühendisi Nedim Bülent DAMAR’a,
• “Yenilenebilir Enerji Kaynakları” bölümü yazarları, kimya mühendisi Serpil SERDAR, MMO Enerji Çalışma Grubu Üyesi makina yüksek mühendisi Görkem TENELER, MMO Enerji Çalışma Grubu Üyesi makina mühendisi Levent BÜYÜKBOZKIRLI, jeoloji yüksek mühendisi Dr. Ali Burak YENER, MMO Enerji Çalışma Grubu Üyesi makina yüksek mühendisi Bülent İLLEEZ, matematikçi Yusuf BAYRAK’a,
• “Enerji Verimliliği” bölümü yazarı MMO Enerji Çalışma Grubu Üyesi makina mühendisi Alpaslan GÜVEN’e,
• “İklim Sorunları” bölümü yazarları endüstri mühendisi Oğuz TÜRKYILMAZ, Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği Direktörü Bengisu ÖZENÇ, kimya mühendisi Nilgün ERCAN’a,
• “Sonuç ve Öneriler” bölümününde yer alan tezleri 2016’dan bu yana “Biz Ne istiyoruz? Demokratik Enerji Programı” temasıyla yaptığı konuşmalarda oluşturup geliştiren Oğuz Türkyılmaz’a ve süreçteki katkılarının yanı sıra TÜRKYILMAZ ile birlikte bu bölüme son halini veren Orhan AYTAÇ’a ve
- Raporun yayın öncesi son okumalarını yapan MMO Danışmanı İlhan Kamil TURAN ve MMO Yayın Birimi Sorumlusu Ceren YILMAZ ARAS’a,
- Yoğun ve özverili bir çalışmayla raporu yayına hazırlayan MMO Yayın Biriminden Mine POLAT ve tüm birim çalışanlarına teşekkür ediyoruz.

Temmuz 2022
TMMOB Makina Mühendisleri Odası
Yönetim Kurulu